We kunnen er niet meer omheen: dagelijks worden we geconfronteerd met een mengeling van zowel hoopvolle als alarmerende berichtgeving over de toekomst van onze planeet.
We “moeten” minder vliegen. Overstappen op andere vormen van energie. Vaker kiezen voor plantaardig eten brengt onze CO2-uitstoot flink omlaag. En tweedehands kledingwinkels floreren doordat we steeds vaker fast fashion merken links laten liggen en onze kledingkast verduurzamen.
Opvallend genoeg is er één woord dat nauwelijks voorkomt wanneer we praten over klimaatverandering, opwarming van de aarde en het verlies van de biodiversiteit.
Ik heb het over… De sigaret.
Dat roken ongezond is voor je lichaam, weten we allemaal. Maar er is nog een andere schade die de “torch of freedom” – zo werden sigaretten in de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw gepromoot – berokkent. Namelijk die aan onze planeet. Want deze sluipmoordenaar maakt meer kapot dan alleen de longen van (mee)rokers. Veel meer. In plaats van “torch of freedom” lijkt “stick of destruction” me meer van toepassing.
Grootschalige ontbossing
We lezen over het regenwoud in Indonesië dat verdwijnt door de grote vraag naar palmolie. De Braziliaanse Amazone moet wijken voor soja, veeteelt en mijnbouw. Maar óók de tabaksindustrie heeft een significant aandeel in de wereldwijde ontbossing en daar hoor je bijna niemand over.
De ontbossing veroorzaakt door de tabaksindustrie heeft twee oorzaken. Enerzijds worden bomen gekapt om ruimte te maken voor de tabaksplantages, net zoals dat bij het verbouwen van soja of het houden van vee gebeurt. Maar, er is nog een tweede belangrijke component die de ontbossing drijft: er zijn bomen nodig voor het “cureren”, oftewel het drogen van de tabaksbladeren. Er wordt bij dit proces een enorme hoeveelheid hout verbrand. Hoewel niet alle bladeren op deze manier gedroogd worden – er zijn ook technieken waarbij gebruik gemaakt wordt van de zon – wordt naar schatting jaarlijks maar liefst 11,4 miljoen ton aan hout verbruikt tijdens dit proces.
Dat komt neer op het kappen van 1 boom per 300 sigaretten.
En dan hebben we het nog niet eens over de bomen die omgehakt worden voor het papier om de sigaretten mee te rollen en de verpakkingen te maken.
Een groot gedeelte van de tabaksplantages bevinden zich in Brazilië, Azië en Afrika. In China is de tabaksindustrie verantwoordelijk voor 18% van de totale ontbossing. Daar verdwijnt voor het maken van sigaretten 16.000 hectare bos per jaar. Dat is te vergelijken met zo’n 24.000 voetbalvelden. En in het Miombo ecosysteem – een bosgebied van maar liefst 2,4 miljoen hectare dat zich uitspreidt over Angola, Botswana, Burundi, Democratische Republiek Congo, Malawi, Mozambique, Namibia, Tanzania, Zambia en Zimbabwe – wordt maar liefst de helft van de jaarlijkse ontbossing toegeschreven aan de tabaksindustrie.
Deze cijfers zijn afkomstig uit een grootschalig onderzoek van de WHO (Wereld Gezondheidsorganisatie) uit 2017. Het complete rapport is hier terug te lezen.
Gif op tabaksplantages
Tabak wordt vaak als monogewas verbouwd. Dat betekent dat er geen rotatie met andere gewassen plaatsvindt. Dit maakt de bodem en plant kwetsbaarder voor ziektes en plagen en dus worden er veel (vaak chemische) bestrijdingsmiddelen ingezet. Zeg dus maar dag tegen de biodiversiteit in gebieden waar tabak wordt verbouwd. Bovendien hebben de giftige stoffen die op de planten gespoten worden, gecombineerd met het gebrek aan beschermende werkkleding en onveilige arbeidsomstandigheden, een schadelijk effect op de gezondheid van tabaksboeren. Zo liet onderzoek in Kenia bij meer dan een kwart van de plantagearbeiders tekenen van pesticidenvergiftiging zien.
Grootste vervuiler in de natuur
Sigarettenpeuken zijn enorme vervuilers. Per jaar belanden er maar liefst 4,5 biljoen (dat is 4.500.000.000.000) in de natuur. Dat is zo’n 75% van het totaal aantal verkochte sigaretten. Bij schoonmaakacties zijn het steevast de peuken die op 1 staan bij meest gevonden items. Een rondje van nog geen 15 minuten in mijn eigen woonwijk leverde al 283 peuken op en bij de Beach Clean-up die ik onlangs organiseerde samen met Groen met Saar haalden we meer dan 3.000 peuken van het strand met een groep fantastische vrijwilligers.
Veel mensen denken onterecht dat een peuk uit katoen en papier bestaat. Niets is minder waar. De filter van een sigaret wordt gemaakt van o.a. celluloseacetaat, oftewel: plastic. Daarnaast bevatten veel filters ook arseen (rattengif!), lood en pesticiden. Zodra een filter uit elkaar valt (bijvoorbeeld doordat het in contact komt met water) sijpelen die chemicaliën dus het water of de grond in.
Niet alleen de chemicaliën vormen een gevaar voor het leven in onze wateren. Dieren (en zelfs kleine kinderen) lopen het risico te stikken in de peuken of ziek te worden, omdat ze deze per ongeluk op eten.
Een peukvrije toekomst
Tijd om ten strijde te trekken tegen deze sluipmoordenaar! Wat kun je doen om in actie te komen voor een wereld vrij van peuken?
- Zeg het voort! Dat roken ongezond is voor je eigen lichaam, weten we inmiddels wel. En het lijkt wel alsof veel rokers immuun geworden zijn voor die boodschap. Wie weet kan het feit dat roken slecht is voor het milieu rokers in jouw familie of vriendenkring over de streep trekken om te stoppen? Zo sla je ook nog eens twee vliegen in één klap!
- Spreek rokers aan: zie je dat iemand een sigaret weggooit op straat of op het strand? Spreek hem of haar er op aan. Veel rokers zijn zich onbewust van het feit dat peuken niet biologisch afbreekbaar zijn en zullen hun gedrag hier hopelijk op aanpassen wanneer ze dit weten. Natuurlijk is helemaal stoppen met roken de beste optie, maar peuken netjes in de prullenbak gooien is in ieder geval beter dan niets.
- Ga mee op peukenjacht: Op maandag 16 september organiseer ik wederom samen met Groen met Saar een schoonmaakactie op het Scheveningse strand om achtergebleven sigaretten op te ruimen. Doe je mee? Meer informatie vind je hier.